ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΟΣΟ ΚΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ;

Οι περισσότεροι από εμάς που ασχολούμαστε με την ακρόαση ηχογραφημένης μουσικής διαθέτουμε σπίτι μας ένα αξιόλογο στερεοφωνικό συγκρότημα αναπαραγωγής της μουσικής.

Έχετε διερωτηθεί ποτέ πόσο αληθοφανής είναι η αναπαραγωγή της ηχογραφημένης μουσικής μέσω ηλεκτρονικών συσκευών; Αυτό που ακούμε τελικά μοιάζει πιο αληθινό σε σύγκριση με ένα ζωντανό ήχο;

Θα κάνουμε ένα μικρό ταξίδι και θα .........

ακολουθήσουμε τη μουσική από τη στιγμή που φεύγει από το δοξάρι του βιολιστή, από τη χορδή της κιθάρας, από το λαρύγγι του τραγουδιστή, στον αέρα του χώρου της ηχογράφησης στο μικρόφωνο που μετατρέπεται πια σε ηλεκτρικό σήμα, στο καλώδιο μέχρι την κονσόλα της μίξης, στο ηχείο ελέγχου μέχρι τα αυτιά του μηχανικού εγγραφής αλλά και του παραγωγού, στον αναλογικό-ψηφιακό μετατροπέα, στο μέσο αποθήκευσης του master, στο εργοστάσιο παραγωγής δίσκων CD και LP (το τελευταίο το αναφέρω για να ικανοποιήσω τους λάτρεις του βινυλιου αν έχει μείνει κανένας ακόμη) στο CD Player η το πικάπ μας, στα καλώδια και τις συσκευές μετατροπής και ενίσχυσης, στα ηχεία μας, στον αέρα του χώρου ακρόασης μας και τέλος στα αυτιά μας. Μεγάλη η διαδρομή της νότας που ξεκινά από το μουσικό όργανο μέχρι να φτάσει στα αυτιά μας δεν νομίζετε; (Σε αντίθεση με αυτή που χρειάζεται να κάνει, όταν ακούμε τη μουσική ζωντανά φυσικά)

Οι ηχογραφήσεις γίνονται σε χώρους που διαφέρουν αρκετά έως πάρα πολύ μεταξύ τους. Έτσι μια ηχογράφηση μπορεί να γίνει α) μέσα σε ένα στούντιο όπου οι μουσικοί θα παίζουν σε χωριστά δωμάτια, χωρίς να βρίσκονται ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο και μετά η παράσταση τους θα συνδεθεί σε ένα μουσικό κομμάτι από ένα μηχανικό ήχου, β) μέσα σε ένα στούντιο με τους μουσικούς να παίζουν ταυτόχρονα αλλά πάλι σε χωριστά μέρη, με την χρήση πολλών μικροφώνων, γ)μέσα σε ένα στούντιο με τους μουσικούς να παίζουν ταυτόχρονα σε ένα χώρο και τη χρήση ελάχιστων μικρόφωνων σε επιλεγμένες θέσεις, δ) σε κάποια αίθουσα συναυλιών χωρίς κοινό και ε) σε κάποια αίθουσα συναυλιών με κοινό. Τι κοινό έχουν τα παραπάνω; Μόνο τη φυσική (αλλά όχι απαραίτητα ταυτόχρονη) παρουσία των μουσικών στον χώρο της εγγραφής. Από αυτό και μόνο καταλαβαίνουμε πόση διαφορά μπορεί να έχει μια παράσταση ενός συγκροτήματος ανάλογα με τον τρόπο της ηχογράφησης.

Ο χώρος πάντως μιας ηχογράφησης παίζει μεγάλο ρόλο στην αληθοφάνεια κατά την αναπαραγωγή. Η ηχογράφηση σε ένα στούντιο τις περισσότερες φορές ακούγεται στεγνή και αρκετά «τεχνητή». Απαιτεί δε για να μη πέσει σε αυτή τη παγίδα εξαιρετικές ικανότητες από πλευράς του μηχανικού ήχου αλλά και του παραγωγού. Οι φυσικές αντηχήσεις σε ένα ποιοτικό σύστημα αναπαραγωγής της μουσικής είναι εμφανείς και τελικά απαραίτητες για τη δημιουργία της αληθοφάνειας και δεν μπορούν να αντικατασταθούν από τεχνικά υποκατάστατα. Και τέλος θα πρέπει να διερωτηθούμε :άραγε οι μουσικοί επηρεάζονται η όχι αν η παράσταση που δίνουν είναι σε ένα στούντιο ηχογραφήσεων η σε μια αίθουσα συναυλιών μπροστά σε ένα πολυπληθές κοινό; Πότε αποδίδουν καλύτερα; Και εδώ μπαίνει λοιπόν άλλος ένας αστάθμητος παράγοντας που αλλάζει την καλλιτεχνική προσφορά ενός μουσικού και που πρέπει να υπολογίσουμε αν θέλουμε να είμαστε τίμιοι με τον εαυτό μας.

Τώρα θα εξετάσουμε ένα ένα τους κρίκους της αλυσίδας αυτής.

Η νότα που παράγεται από το όργανο μετατρέπεται σε ήχο. Ο ήχος όμως είναι κινήσεις του αέρα με κάποια συχνότητα. Το πώς αυτές οι άπιαστες κινήσεις θα γίνουν ηλεκτρικά σήματα, ώστε να αποθηκευτούν σε κάποιο μέσο για την περαιτέρω επεξεργασία τους θα εξετάσουμε αμέσως πιο κάτω. Το μέσο αυτό της εγγραφής δεν είναι τίποτε άλλο από τα μικρόφωνα. Ένα μικρόφωνο είναι ένας μηχανοηλεκτρικος μετατροπέας που έχει και αυτός όπως και κάθε τι που χρησιμοποιείται στην αλυσίδα που περιγράφω, τις ατέλειες του, τις παραξενιές του, τα χαρακτηριστικά του.

Επίσης ο τρόπος που τα μικρόφωνα συλλαμβάνουν τους ήχους που φτάνουν σε αυτά, δεν εχει καμία σχέση με τον τρόπο που το αυτί μας αντίστοιχα συλλαμβάνει τους ιδίους ήχους. Όλα αυτά αλλάζουν αισθητά τη μουσική και της επιβάλλουν το δικό τους χαρακτήρα. Ο χαρακτήρας αυτός έχει να κάνει κυρίως με το είδος ως προς τον τρόπο κατασκευής τους αλλά και με το τρόπο που συλλαμβάνουν τα ηχητικά κύματα. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές από μικρόφωνο σε μικρόφωνο και είναι ανατριχιαστικές στο τελικό ήχο.

ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ.

Αλλά τα μικρόφωνα δε λειτουργούν μόνα τους, χρειάζονται από τη μια τροφοδοτικό και από την άλλη προενισχυτες σήματος. Και τα δυο παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην ποιότητα του σήματος που θα φτάσει στην κονσόλα. Θυμηθείτε πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν τα τροφοδοτικά αλλά και η σχεδίαση των αναλογικών κυκλωμάτων στις συσκευές hi-fi και θα καταλάβετε αμέσως τι εννοώ. Τα τροφοδοτικά και οι προενισχυτες που περιλαμβάνονται στις διάφορες κονσόλες των περισσότερων στούντιο του κόσμου είναι από μέτρια έως τυπικά καλά και δεν ανταποκρίνονται στις υψηλές προδιαγραφές που οι καταναλωτές θέτουν. Μια ακόμη μείωση στην ηχητική ποιότητα του σήματος είναι τα πάρα πολλά μέτρα καλώδιο που χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν το σήμα από τα μικρόφωνα στην κονσόλα και που όπως καταλαβαίνετε για πρακτικούς λόγους δεν μπορεί να είναι άριστης ποιότητας.

Και φτάνουμε στη διαδικασία της μίξης που αποτελεί άλλο ένα σημείο υποβιβασμού αλλά και αλλαγής της ηχητικής ποιότητας του σήματος. Βλέπετε εδώ επεμβαίνει και ο ανθρώπινος παράγοντας οπότε τα πράγματα περιπλέκονται.

Αν ο μηχανικός ξέρει και μπορεί τότε το αποτέλεσμα θα είναι έως και πολύ καλύτερο αυτού που θα ακούγαμε αν παρακολουθούσαμε τη παράσταση ζωντανά.

Αν όμως ο μηχανικός δεν είναι σοβαρός στη δουλειά του τότε τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα και ο ήχος που βγαίνει από τη κονσόλα και αποθηκεύεται στο μέσο είναι διαφορετικός από αυτό που βγήκε από την ορχήστρα και δεν ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα. Και αν μάλιστα οι ηχολήπτες χρησιμοποιούν κατά κόρο μέτρια η κακά ηχεία στα στούντιο τότε τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα. Πως μπορεί να καταλάβει πόσο χρωματισμένος είναι ο ήχος;

Και μετά φτάνουμε στην αποθήκευση. Το μέσο που αποθηκεύονται τα εγγεγραμμένα σήματα επηρεάζει ουσιαστικά την ηχητική ποιότητα. Έπειτα είναι και η χρήση του μέσου αποθήκευσης. Όταν αυτό πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή, για παράδειγμα 10.000 δίσκων, δεν μπορεί η εταιρεία να το χρησιμοποιήσει για 12000.

Από τον Γιάννη Πετσέλη