Κατά την συμφωνία ΕΕ-Καναδά με την ελληνική ευλογία(16.12.13) Όπως είναι γνωστό η ρύθμιση και η προστασία των ονομασιών προέλευσης και των γεωγραφικών ενδείξεων έγινε από την ΕΕ το 1992 ύστερα από σχεδόν 20 χρόνια εσωτερικής διαβούλευσης λόγω της αντίστασης των λόμπι των μεγάλων αγροδιατροφικών επιχειρήσεων ιδιαίτερα του ευρωπαϊκού βορά.
Με την απόφαση αυτή.....
η ΕΕ επιδιώκει να κατοχυρώσει και να προστατεύσει τις παραδοσιακές μεθοδολογίες αξιοποίησης των γεωργικών προϊόντων, παράγωγο της κουλτούρας κοινωνιών περιορισμένων περιοχών. Μεθοδολογίες που έδωσαν υψηλού επιπέδου τρόφιμα που ριζώθηκαν στις κοινωνίες αυτές τόσο που επέζησαν μέχρι τώρα και μετά το πέρασμα του οδοστρωτήρα της εκβιομηχανοποίησης και του μοντερνισμού. Η προστασία αυτή, , του πνευματικού δικαιώματος εμπορικής φύσεως των παραγωγών, εκ μέρους της ΕΕ, αποσκοπεί στην διατήρηση της ποιότητας και της ποικιλομορφίας της γεωργικής παραγωγής δίνοντας ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους παραγωγούς εξασφαλίζοντας παράλληλα την σωστή πληροφόρηση του καταναλωτή.
Η φιλοσοφία αυτή αποτέλεσε εξαρχής μια ιδιαιτερότητα της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής και προσέκρουσε στην αντίθεση των άλλων χωρών, ιδιαίτερα των ανεπτυγμένων, στις οποίες κυριαρχεί η παραγωγισμική αντίληψη στα πλαίσια της οποίας η ποιότητα είναι αποτέλεσμα μόνο της σχέσης βιομηχανίας /καταναλωτή αρκεί τα προϊόντα να ανταποκρίνονται στους υγειονομικούς κανόνες. Και τα μόνα πνευματικά δικαιώματα εμπορικής φύσεως που αναγνωρίζονται ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα (ευρεσιτεχνία, εμπορικά σήματα).
Στα 20 και πάνω χρόνια που πέρασαν από την έγκριση των δυο πρώτων κανονισμών 2080 και 2081 του 1992 τα ευρωπαϊκά προϊόντα ΠΟΠ-ΠΓΕ - πολλά από τα οποία γνωστά στις διεθνείς αγορές και συχνά ήδη θύματα παραποίησης - έμειναν απροστάτευτα στις αγορές των μη ευρωπαϊκών χωρών που δεν αναγνωρίζουν τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Κι όσο ψηλότερο ήταν το ποιοτικό τους επίπεδο τόσο πιο ισχυρές οι προσπάθειες παραποιήσεων και κατοχύρωσής τους με βάση την νομοθεσία της κάθε χώρας. Μέχρι του σημείου που προϊόντα παγκόσμιας φήμης, όπως πχ. το προσιούτο της Πάρμας, να μην μπορεί να εξαχθεί στον Καναδά με την προστατευόμενη στην ΕΕ ονομασία του “Prosciutto di Parma” αλλά σαν “The original prosciutto – le jambon original” κι αυτό γιατί η καναδική επιχείρηση Maple Leaf είχε καταχωρίσει στον Καναδά το σήμα “Parma” από το 1987. Η ΕΕ επιδίωξε αυτά τα χρόνια την αμοιβαία καταχώριση προϊόντων με τις μη ευρωπαϊκές χώρες. Δρόμος κι αυτός αρκετά ανηφορικός που περνάει επίσης μέσα από διμερείς διαπραγματεύσεις, με περιορισμένα για την στιγμή αποτελέσματα για έλλειψη ανάλογης κουλτούρας της ποιότητας αλλά και γιατί πολλές από αυτές τις χώρες έχουν ελάχιστα προϊόντα διεθνούς βεληνεκούς να προτείνουν.
Σε αυτό το πλαίσιο άρχισαν οι διμερείς διαπραγματεύσεις με τις χώρες μέλη της NAFTA αρχίζοντας από τον Καναδά. Με στόχο , μεταξύ των άλλων, να βρεθεί και μια διέξοδος στο far west των εμπορικών σημάτων και την ταξινόμηση σε αυτές τις χώρες στην κατηγορία των κοινών ονομασιών πολλών ευρωπαϊκών προϊόντων ΠΟΠ-ΠΓΕ,σήμερα του Καναδά κι αύριο , πχ., των ΗΠΑ, κλπ.
Πως δηλαδή θα σταματήσουν οι χώρες αυτές τον πόλεμο με τα εμπορικά σήματα παραποίησης των ευρωπαϊκών ΠΟΠ-ΠΓΕ και να προστατεύσουν και να διασφαλίσουν την ελεύθερη κυκλοφορία των ονομασιών προέλευσης και γεωγραφικών ενδείξεων
Αποτέλεσμα: ένας συμβιβασμός, όπως ήταν φυσικό κι αναμενόμενο! Που κάνει αναμφισβήτητα ένα, βήμα προς τα μπρός, αν όχι σημαντικό, αλλά τουλάχιστον ένα θετικό βήμα.
Προστατεύεται η ελεύθερη κυκλοφορία των ΠΟΠ-ΠΓΕ με αντάλλαγμα όμως την αναγνώριση του status quo για μόνο τα καταχωρισμένα ήδη εμπορικά σήματα παραποίησης, την αναγνώριση της καναδικής ταξινόμησης των κοινών ονομασιών και την παραχώρηση της νομιμοποίησης του αθέμιτου ανταγωνισμού με παραπλανητικές για τον καταναλωτή ονομασίες.
Κι αυτό το τελευταίο είναι ακόμη πιο επικίνδυνο γιατί μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο για τις λόμπι των μεγάλων ευρωπαϊκών βιομηχανιών που ιστορικά αντιτίθονταν στον θεσμό των προστατευομένων ενδείξεων.
Ουσιαστικά κατακτήσαμε μόνο την ελεύθερη κυκλοφορία των προστατευομένων ενδείξεων στον Καναδά αλλά κάναμε τρία βήματα πίσω στην προστασία τους από τις παραποιήσεις νομιμοποιώντας τες με μόνο περιορισμό την απαγόρευση της εισόδου τους στην ΕΕ.
’Ενας συμβιβασμός περισσότερο κακός παρά αξιοπρεπής! Όσο και να κορδώνεται ο Μπαρόζο.
Ίσως για το αποτέλεσμα αυτό να βαραίνουν και τα 20 χρόνια που, όπως αναφέραμε, καταναλώσαμε για την επεξεργασία του θεσμού αυτού των συστημάτων ποιότητας μαζί και η μετακίνηση προς βορά του ευρωπαϊκού κέντρου βάρους
Ο συμβιβασμός αυτός όμως σπάζει την αιχμή του δόρατος. Ενώ χαλαρώνει τα λουριά τείνει να αναχαιτίσει τη διείσδυση στις αγορές, σήμερα του Καναδά κι αύριο των ΗΠΑ και των άλλων χωρών , των πιο φημισμένων ποιοτικά ευρωπαϊκών προϊόντων..Πλήττει δηλ. περισσότερο τα προϊόντα με τις πιο φημισμένες ονομασίες προέλευσης ή γεωγραφικής ένδειξης τα οποία στην μεγάλη τους πλειοψηφία παράγονται στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Αλλά δεν πλήττονται όλα ομοιόμορφα. Ενώ η ΠΟΠ Φέτα στην συμφωνία έχει την ίδια μεταχείριση με το Parmigiano reggiano και το Prosciutto di Parma. και τά άλλα εφάμιλλα η ΠΟΠ ελιά Καλαμάτα έπαθε πραγματική πανωλεθρία.
Στην συμφωνία έγινε αποδεκτή η θέση του Καναδά ότι η ονομασία Ελιά Καλαμάτα αποτελεί μια απλή ονομασία φυτικής ποικιλίας. Πράγματι ο Καναδάς κατά την συμφωνία διατηρεί την δυνατότητα για τους καναδούς βιομήχανους και έμπορους να μπορούν να πωλούν την ποικιλία Καλαμάτα και να χρησιμοποιούν την ονομασία της στην ετικέτα του περιέκτη («sell the kalamata variety of olive and use the variety name in their packaging»).
Η ονομασία ελιά Καλαμάτα κι όχι το όνομα της ποικιλίας ελιά Καλαμών. Αποδεχόμενοι κατ’ αυτό τον τρόπο ότι η ονομασία της ποικιλίας Ελιά Καλαμών είναι συνώνυμο της καταχωρισμένης ονομασίας Ελιά Καλαμάτα στην μορφή και στην ουσία και άρα κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία παραπλανητική του καταναλωτή όπως υποστηρίζουν από καιρό οι μεσσήνιοι. Έχει δηλ. την ίδια σημασία της έκφρασης «feta-style cheese» ή «feta imitation cheese» που στην ΕΕ απαγορεύονται αλλά παραχωρήθηκαν στον Καναδά.
Φαντάζομαι την απάντηση του καναδού αν κάποιος από τους ευρωπαίους διαπραγματευτές τόλμησε να εκφράσει την αντίθεσή του σε αυτή την διατύπωση:
«Τι μας λέτε κύριοι αφού και εσείς στην Ελλάδα επιτρέπετε την χρήση της ονομασίας της ποικιλίας “ελιά καλαμών» στην ετικέτα ως brand name και επι 20 χρόνια μας την στέλνατε με την επισήμανση” Kalamata Olives ”, εμείς τώρα σας κάνομε την χάρη να κυκλοφορούν ελεύθερα στον Καναδά και σαν ΠΟΠ και παραπονιόσαστε; Το πολύ-πολύ να απαγορεύσουμε οποιαδήποτε αναφορά στην Ελλάδα για τις ελιές μη ΠΟΠ».
Κι έτσι έγινε!
Μετάφραση: Μέχρι τώρα, παρά την αντίδραση των ευρωπαίων, οποιοσδήποτε, είτε από τις ελαιοπαραγωγικές χώρες είτε από τους εισαγωγείς, μπορούσε να εισάγει ελιές καλαμών στον Καναδά και να τις ονομάζει Καλαμάτα (όπως ακριβώς παράτυπα γίνεται στις ελληνικές αγορές με τις ελιές Καλαμών) , κι αν ήθελε έκανε και αναφορά στην ετικέτα για την ελληνική καταγωγή της ποικιλίας . Από σήμερα και μπρός μπορεί να κάνει το ίδιο χωρίς την αντίδραση των ευρωπαίων εκτός από την αναφορά στην ελληνική προέλευση.
Μπαίνει όμως ένα ερωτηματικό. Το made in Greece θα λείπει και από τις άλλες ελληνικές ελιές, τις μη ΠΟΠ, που θα εξάγονται στον Καναδά; Η θα φεύγουν από την Αλβανία;
Μήπως βρίσκεται εδώ η λύση του αινίγματος της ουσιαστικής μιντιακής σιωπής γύρω από την ζημιά που έπαθε η «πολυφημισμένη» ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας οι παραγωγοί και οι επεξεργαστές της οποίας θα είναι υποχρεωμένοι να δράσουν σε ένα διεθνές περιβάλλον ίδιο με εκείνο που αντιμετώπισαν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, που είχε σαν αποτέλεσμα την σχεδόν καταστροφή της μεσσηνιακής παραγωγής;
Γιατί ένα τέτοιο περιβάλλον με βάση την ελληνική πείρα αποκλείει ντε φάκτο την παρουσία της στις αγορές εκτός ΕΕ. Δίνοντας από την άλλη την ψευδαίσθηση ότι λύσαμε και την διένεξη γύρω από την επέκταση της γεωγραφικής ζώνης αφού οι ελληνικές μη μεσσηνιακές ελιές θα μπορούν να εξάγονται σαν ελιές Καλαμάτα στις διεθνείς αγορές;
Το να σκέπτεται κανείς κακόβουλα αμαρτάνει, αλλά πολλές φόρες το πιάνει…
Αλλά άραγε μήπως μπορούμε να ικανοποιηθούμε από τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ευρωπαϊκές αγορές ; Δηλ. οι μεσσήνιοι να κατευθύνουν τις εξαγωγές της ΠΟΠ ελιάς Καλαμάτα μόνο προς τις ευρωπαϊκές αγορές;
Ούτε κι αυτό είναι σίγουρο. Άσχημα τα μηνύματα που φτάνουν από το μέλλον.
Μετά την δημοσίευση του νέου κανονισμού 1151/12 που επιβάλλει στα κράτη μέλη να ελέγχουν τα προϊόντα και των άλλων χωρών με προστατευόμενες ενδείξεις, οι ιταλικές αρχές ελέγχου κατήγγειλαν μια σειρά επιχειρήσεις, ιταλικές και ελληνικές, που διοχέτευαν στην αγορά ελιές με την ονομασία Καλαμάτα.
Η αντίδραση των επιχειρήσεων αυτών μετά την επέμβαση των αρχών: η διοχετεύση στην ιταλική αγορά του προϊόντος με την ονομασία OLIVE KALAMON. Ονομασία η οποία εφόσον δεν είναι παραπλανητική στην Ελλάδα, κατά το ελληνικό Κράτος, πόσο μάλλον θα είναι στην Ιταλία.
Μπορούμε να καταλήξουμε λέγοντας ότι τα παραπάνω αποτελούν στην καλύτερη περίπτωση κομμάτι μιας εικοσάχρονης αγροτικής πολιτικής αλαλούμ. Τι άλλο πρέπει να συμβεί για να συνετιστούμε;
Θανάσης Μαυρούλης
www.elies-ladikalamatiano.gr
