Ο κίνδυνος της «Διαδικτυακής Εξάρτησης»

Άρθρο του καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου στο Φιλιατρά News

Το λειτούργημα των ρόλων της μάνας και του πατέρα ήταν ανέκαθεν απαιτητικό και δύσκολο αλλά έχει γίνει ακόμη πιο περίπλοκο στην εποχή μας, την εποχή της Υψηλής Τεχνολογίας και της πληροφορικής, που συχνά μεταλλάσσεται και σε παρά-πληροφόρηση.

Πρόθεσή μου δεν είναι να δαιμονολογήσω την υψηλή τεχνολογία ........

ούτε να «τρομάξω» τους αναγνώστες γονείς αλλά μάλλον να ενεργοποιήσω την προσοχή τους στους κινδύνους, (ουδέν καλόν αμιγές κακού), των κομπιούτερ και μαζί των DVD και CD. Οι έγχρωμες οθόνες εντυπωσιακών και ταχυτάτων απεικονίσεων της ψηφιακής τεχνολογίας και αναμεταδόσεως μηνυμάτων θέλγουν και βοηθούν τους ειδικούς αλλά, αλλοίμονο, μπορεί και να εμπλέξουν σε “περιπέτειες” συνανθρώπους μας και των δύο φύλων, ιδιαίτερα μάλιστα τους νεότερους που βρίσκονται στην παιδική ή εφηβική ηλικία.

Πρόσφατα κρούσματα των διαδικτυακών κινδύνων είναι παιδιά που έπεσαν θύματα προσέγγισης από μεγάλα στην ηλικία «ανώριμα άτομα» με αντικοινωνική συμπεριφορά και σεξουαλική παθογένεια. Υπάρχει ο κίνδυνος επίσκεψης των παιδιών μας σε χώρους πορνογραφικού υλικού και έκθεση σε κινδύνους παιδεραστίας ακόμη και απόπειρες αυτοκτονίας που πολλές απέτρεψε την τελευταία στιγμή η παρέμβαση των ανδρών δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος της ΕΛΑΣ αναφέρονται καθημερινά στα ΜΜΕ.
Μέσα στο «πνεύμα της εποχής» της πληροφορικής (το γερμανικό zeitgeist) εντάσσεται και το γνωστό και διαδεδομένο και στην Ελλάδα INTERNET, το διαδίκτυο, στο οποίο μπορούμε, με κάποιο κόστος, να έχουμε πρόσβαση όχι μόνο από το γραφείο μας στο Πανεπιστήμιο, την επιχείρηση ή τον οργανισμό αλλά και από το σπίτι μας τόσο εμείς όσο και τα παιδιά μας. Μια αχλή μυστηρίου, όμως, φαίνεται να περιβάλλει το ΙΝΤΕRΝΕΤ, όπως και άλλα στοιχεία της ψηφιακής τεχνολογίας και της εποχής των ηλεκτρονικών υπολογιστών που, εάν μη τι άλλο, του δίνει και κάποιες μαγικές διαστάσεις ενώ, εάν το δει κανείς από μια απλουστευμένη όχι όμως κατά ανάγκη και χυδαία οπτική γωνιά αξιολόγησης, ουσιαστικά, πρόκειται για μια τεραστίου μεγέθους βιβλιοθήκη σύγχρονης ψηφιακής μορφής τεχνολογίας.

Όπως συμβαίνει και με κάθε άλλη μορφή εξέλιξης και υπέρβασης των συνόρων της ανθρώπινης γνώσης Τεχνογνωσία και η Τεχνολογία εξελίσσονται και προχωρούν πολύ πιο γρήγορα από την αναγκαία παράλληλη εξέλιξη των πλαισίων ηθικής και δεοντολογίας και της θέσπισης κάποιων, έστω άγραφων, κανόνων συμπεριφοράς απέναντι στον πλούτο πληροφοριών και της χρήσης τους. Με άλλα λόγια η πρόσβαση και η χρήση των πληροφοριών και των εικόνων που κατά δισεκατομμύρια σελίδων παρέχονται στον χρήστη του INTERNET εξασφαλίζεται εφόσον ο χρήστης “υπογράψει” πληκτρολογώντας τον δικό του κομπιούτερ ότι είναι «Άνω των 18 Ετών» ή μέσα στα όρια που υπαγορεύει η κείμενη νομοθεσία της χώρας του πλανήτη μας στην οποία ζει και από την οποία προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση στο δίκτυο ο χρήστης!..

Όπως αποδεικνύεται στην καθημερινή πρακτική της εποχής των σούπερ- ταχυτήτων των ηλεκτρονικών μας υπολογιστών εικόνες και πληροφορίες που ΔΕΝ θα ήταν βατές σε ανήλικα πρόσωπα γίνονται βατές με την πληκτρολόγηση του κομπιούτερ μας. Και εάν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς πρέπει να παραδεχθούμε ότι τα σημερινά παιδιά έχουν και μεγαλύτερη οικειότητα και καλύτερες γνώσεις χειρισμού Η/Υ από πολλά άτομα που θεωρούνται νομικά “ώριμα” έχοντας διαβεί το 18ο έτος της ηλικίας τους προ πολλού...

Υπάρχουν, όμως, πέραν των ηθικών προβλημάτων που εγείρονται και κάποιοι άλλου είδους “κίνδυνοι” από τη χρήση αυτών των πληροφοριακών δικτύων ακόμη και για τα ώριμα από νομικής απόψεως άτομα;
Η απάντηση μοιάζει να είναι μάλλον ΝΑΙ !...

Τα τελευταία χρόνια οι προσπάθειες πολλών επιστημόνων συμπεριφοράς επικεντρώνονται ΚΑΙ στο χώρο της επίδρασης που μπορεί να έχει η πολύωρη και μακρόχρονη χρήση δικτύων πληροφόρησης στον ψυχοσυναισθηματικό κόσμο και την κοινωνική συμπεριφορά του χρήστη. Ήδη ερευνητικές προσπάθειες τεκμηριώνουν σποραδικά κρούσματα ψυχωτικής συμπεριφοράς που συνδέεται με υπερβολική χρήση των κομπιούτερ σε άτομα με ανώριμες προσωπικότητες. Ώριμα στην ηλικία άτομα, κυρίως όμως τα παιδιά μας, είναι περισσότερο επιρρεπή να αναπτύξουν την σύγχρονη μορφή εξάρτησης που αποκαλείται «Internet addiction».
Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει συμπτωματολογία που προδίδει προβλήματα στη γένεση ή εξέλιξή τους; Η απάντηση είναι ότι κάποιο άτομο είναι εξαρτημένο από το διαδίκτυο εφόσον η συμπεριφορά του περιλαμβάνει τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω συμπτώματα :

1) Το ιντερνέτ βρίσκεται διαρκώς στη σκέψη του,
2) Αναλώνει αυξανόμενα χρονικά διαστήματα για να αντλήσει ικανοποίηση από τη χρήση του ιντερνετ,
3) Παρουσιάζει αδυναμία ελέγχου της επιθυμίας για το διαδίκτυο
4) Αισθάνεται νευρικότητα και γίνεται ευερέθιστο στην προσπάθεια να Περιορίσει ή να κόψει εντελώς τη χρήση του διαδικτύου
5) Χρησιμοποιεί το ιντερνέτ ως “μέθοδο φυγής” από προβλήματα που το απασχολούν ή για να ξεπεράσει άσχημες ψυχικές διαθέσεις,
6) Λέει ψέματα σε συγγενείς και φίλους για το χρόνο που αναλώνει στη χρήση του ιντερνετ
7) Θέτει σε κίνδυνο μια προσωπική σχέση, επαγγελματικές υποχρεώσεις, και καριέρα καθώς εμπλέκεται στον κόσμο του διαδικτύου
8) Εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο μολονότι έχει ήδη περάσει τον προϋπολογισμό στα έξοδα των τηλεφωνικών συνδέσεων
9) Αισθάνεται συμπτώματα ‘στερητικού συνδρόμου’ όταν δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο,
10) Ασχολείται με το διαδίκτυο περισσότερες ώρες από όσες αρχικά είχε προγραμματίσει.

Άτομα που έχουν ήδη πάσχουν από «διαδικτυακή εξάρτηση» μοιάζουν σε δομές του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς τους αλλά και στο συναισθηματικό τους φάσμα με παθολογικούς παίκτες, αυτούς που όλοι αποκαλούμε τζογαδόρους όλων των μορφών ακριβώς επειδή τους διακρίνει η γνωστή αποτυχία ελέγχου της συμπεριφοράς τους χωρίς να βρίσκονται υπό την επίδραση ψυχοτρόπων ουσιών.
Για το λόγο αυτό και οι θεραπευτική αντιμετώπισή τους έχει εμφανή υποδομή ψυχοκοινωνικής δυναμικής
Στο γενικότερο πλαίσιο της μοναξιάς και αλλοτρίωσης που σημάδεψε πικρόχολα το τέλος του 20ου αιώνα, καθώς διανύουμε τον τρίτο χρόνο στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, δυστυχώς κάποιοι συνάνθρωποί μας θα βρούνε «παρηγοριά» απορροφημένα στο μοναχικό κόσμο της έγχρωμης συναρπαστικής εικόνας κάποιου ψυχρού, άψυχου, κομπιούτερ ή «λάπτοπ».