Πολιτικές για την Εισφοροδιαφυγή από το Επιμελητήριο Μεσσηνίας.

Όπως προκύπτει από πολυάριθμες αναλύσεις φορέων του Ιδιωτικού και Δημόσιου τομέα, η εισφοροδιαφυγή, είτε ως συνέπεια της παράνομης απασχόλησης, είτε ως αυτόνομο φαινόμενο, είναι αποτέλεσμα διαρθρωτικών στρεβλώσεων στην αγορά εργασίας. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε προσπάθεια καταπολέμησης της θα ήταν μάταιη, αν δεν συνοδεύεται από συντονισμένα μέτρα αντιμετώπισης αυτών των στρεβλώσεων.

Παράλληλα, η ενδεδειγμένη πολιτική απέναντι στην αδήλωτη απασχόληση δεν είναι εύκολο να περιγραφεί και να εφαρμοσθεί, αφού απαιτείται να εκτιμηθεί και συνυπολογισθεί το όποιο κοινωνικό, οικονομικό και, βέβαια, πολιτικό κόστος.
Ωστόσο, το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε περίοδο αποφάσεων .......

για την βελτίωση των δημοσιονομικών συνθηκών της χώρας μας είναι ίσως η καλύτερη ευκαιρία για τις δομικές αλλαγές που απαιτούνται για την εξυγίανση και την βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος.

Σε κάθε περίπτωση, οι αποφάσεις που θα παρθούν θα πρέπει να αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη ευαισθησία τις οικογενειακές επιχειρήσεις και γενικά τις ΜμΕ. Γιατί σ’ αυτές τις επιχειρήσεις το κόστος των εισφορών είναι εξοντωτικό και σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για το ύψος των εισπράξεων της επόμενης περιόδου υποχρεώνονται να καταφεύγουν σε τακτικές παράκαμψης του θεσμικού πλαισίου εργασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, το Επιμελητήριο Μεσσηνίας θεωρεί ότι τα μέτρα και οι πολιτικές για τη μείωση της εισφοροδιαφυγής απαιτούν τα εξής:

Δίκαιο Φορολογικό σύστημα

Το άδικο φορολογικό σύστημα που επιβαρύνει δυσανάλογα τη μισθωτή εργασία για την εξασφάλιση των άμεσων φόρων, καλλιεργεί ένα κλίμα αποδοχής και ανεκτικότητας απέναντι σε κάθε παράκαμψη του θεσμικού πλαισίου, αφ' ενός μεν ενθαρρύνοντας την απόκρυψη, κατά το δυνατόν, μέρους των πραγματικών εσόδων και αφ' ετέρου ευνοώντας την ανάπτυξη της δευτερεύουσας αγοράς εργασίας. Είναι γνωστό εξ’ άλλου ότι όσο αυξάνει η διαφορά μεταξύ μεικτών και καθαρών αποδοχών, τόσο ενισχύονται τα κίνητρα προσφυγής στην αδήλωτη απασχόληση. Όπως επίσης είναι γνωστό ότι όσο αυξάνουν οι φορολογικοί συντελεστές τόσο αυξάνει και η πιθανότητα απόκρυψης εισοδήματος. Προς αυτή, λοιπόν, την κατεύθυνση θα ήταν σκόπιμο το νέο φορολογικό σύστημα να προσανατολιστεί στη δικαιότερη φορολογική αντιμετώπιση και τη βελτίωση των κινήτρων για εργασία.

Μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού συστήματος

Τα ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα εισφορών για την κοινωνική ασφάλιση σε συνδυασμό με την απουσία ουσιαστικής ανταποδοτικότητας μεταξύ εισφορών και παροχών αποτελούν σημαντικό αντικίνητρο ασφαλιστικής πειθαρχίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι το ύψος των εισφορών και η συνολική επιβάρυνση στο λειτουργικό κόστος εργασίας των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων υπερβαίνει το 50% του κόστους μισθοδοσίας.
Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι με την μείωση των ασφαλιστικών εισφορών στις μικρές και οικογενειακές επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με όσα αναφέρθηκαν, θα επιτευχθεί σταδιακά η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σύστημα κοινοτικής ασφάλισης με στόχο την ενίσχυση της ασφαλιστικής πειθαρχίας και την μείωση της εισφοροδιαφυγής. Σε κάθε περίπτωση, στο νέο ασφαλιστικό σύστημα θα πρέπει να υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες έτσι ώστε να υποχρεώνονται οι εκάστοτε κυβερνήσεις να μην ασκούν «κοινωνική πολιτική» εις βάρος των ασφαλιστικών ταμείων.
Διαδικασία ελέγχου των επιχειρήσεων
Ο ανασχεδιασμός της διαδικασίας ελέγχου των επιχειρήσεων, η απλοποίηση των διαδικασιών και η εξοικονόμηση χρόνου με την εφαρμογή ενός «Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος», η άρτια στελέχωση των υπηρεσιών ελέγχου και η σωστή λειτουργία τους αποτελούν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε σημαντικό τμήμα της εισφοροδιαφυγής, όχι μόνο να εντοπισθεί αλλά και να αποτραπεί λόγω της θετικής επίδρασης των παραπάνω μέτρων.

Ενίσχυση της απασχόλησης

Τα υψηλά επίπεδα ανεργίας, πέρα των κοινωνικών και οικονομικών προεκτάσεων τους, σχετίζονται θετικά με την παράνομη απασχόληση και την παραοικονομία. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή μέτρων ενίσχυσης της απασχόλησης θα μπορούσε κατ’ αρχήν να συμβάλλει στον περιορισμό των θεσμικών καταστρατηγήσεων στην αγορά εργασίας.
Εντούτοις, από την εμπειρία μέχρι σήμερα φαίνεται ότι η αύξηση των επίσημων θέσεων εργασίας δεν συνάδει πάντα με τη συρρίκνωση της δευτερεύουσας αγοράς. Καθοριστικής σημασίας είναι σειρά παραγόντων όπως η εσωτερική διάρθρωση και τα χαρακτηριστικά του κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Γνώμη μας είναι ότι οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση της ανεργίας θα πρέπει να έχουν επιλεγεί βάσει συγκεκριμένων μελετών και διαπιστώσεων σχετικά με τις επιπτώσεις της αύξησης των απασχολουμένων στο σύνολο της οικονομικής (και, κυρίως, της μακροοικονομικής) δραστηριότητας του κάθε κλάδου.
Μεταναστευτική πολιτική – απάντηση για την βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος
Ο περιορισμένος αριθμός αδειών εργασίας, οι αυστηροί όροι χορήγησης της ελληνικής υπηκοότητας σε ξένους, η μεγάλη καθυστέρηση στην εφαρμογή της διαδικασίας νομιμοποίησης των μεταναστών αποτελούν τις κυριότερες ενδείξεις της εξαιρετικά περιοριστικής μεταναστευτικής πολιτικής που για χρόνια εφαρμοζόταν στη χώρα μας. Η μαζική εισροή μεταναστών τα τελευταία χρόνια καθιστά επιτακτική την αναπροσαρμογή της ακολουθούμενης πολιτικής στα νέα δεδομένα.

Ο αποτελεσματικότερος τρόπος ελέγχου του αριθμού και της δραστηριότητας των μεταναστών εφαρμόζεται μέσα από τη θέσπιση σαφούς νομικού πλαισίου και την εφαρμογή συντονισμένης μεταναστευτικής πολιτικής. Η εξασφάλιση της Κάρτας Προσωρινής Αδείας Παραμονής, αν και απολύτως απαραίτητη, δεν αποτελεί πανάκεια για το πρόβλημα της παράνομης απασχόλησης των μεταναστών, επειδή η νομιμοποίηση ενδεχόμενα να μειώσει τη ζήτηση εργασίας από μετανάστες λόγω αυξημένου κόστους και να ελαττώσει τα πλεονεκτήματα πάνω στα οποία στηρίζεται μεγάλο μέρος της ζήτησης για εργασία ξένων, αλλά και της κοινωνικής ανοχής προς αυτούς.

Αυτό μας οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι, παράλληλα με την νομιμοποίηση των μεταναστών και την συνεπακόλουθη αύξηση της προσφοράς νόμιμης εργασίας, τα μέτρα θα πρέπει υποχρεωτικά να συνδυαστούν με αυστηρούς ελέγχους, για να περιοριστεί ουσιαστικά η προσφορά της παράνομης εργασίας. Μια άλλη σημαντική διάσταση για την απασχόληση μεγάλου αριθμού νομίμων μεταναστών με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις είναι η επιτάχυνση του ρυθμού εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας σε πολυπολιτισμική και πολυεθνική, κάτι που απαιτεί εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς από πλευράς πολιτείας προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση στη νέα πραγματικότητα.

Γιώργος Καραμπάτος
Πρόεδρος Επιμελητηρίου Μεσσηνίας