«Εθνική ευθύνη η εγκατάσταση του Νετρίνο στην Πύλο»

Σχεδόν τρεις αιώνες μετά την ανακάλυψη του πρώτου τηλεσκοπίου, που βασιζόταν στο ορατό φως, η επιστήμη δρασκέλισε τα μονοπάτια του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και αναζητεί πλέον τα νετρίνα, τα ιδιαίτερα αυτά σωματίδια που ξεκινούν από τις εσχατιές του Σύμπαντος και φτάνουν στη Γη από όλες τις κατευθύνσεις.
Με τη βοήθειά τους οι αστρονόμοι φιλοδοξούν να εγκαταστήσουν ένα τεράστιο τηλεσκόπιο Νετρίνο στη Μεσόγειο, ένα ευρωπαϊκό εργαστήρι που θα ανοίξει νέα παράθυρα στο Σύμπαν και θα φέρει στο φως τα μυστικά της γέννησής του.
Ο καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και συγγραφέας, κ. Γιώργος Γραμματικάκης, ο οποίος...

έχει ασχοληθεί με το θέμα, μιλά στο «Εθνος» για την ελληνική διεκδίκηση να εγκατασταθεί το τηλεσκόπιο στη χώρα μας και για τον άγνωστο κόσμο που αναμένεται να μας αποκαλύψουν τα νετρίνα. Σχετική διάλεξη θα παραθέσει στο Ευγενίδειο Ιδρυμα, την Τρίτη 13 Οκτωβρίου, στις 8 το απόγευμα...

Συνέντευξη στην Κατερίνα Ρόββα



Ποια η ιδιαιτερότητα του τηλεσκοπίου Νετρίνο σε σχέση με τα τηλεσκόπια που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα;

Τα «κλασικά» τηλεσκόπια βασίζουν τη λειτουργία τους στο φως και γενικότερα στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που αδυνατούν όμως να ξεπεράσουν εμπόδια όπως η ατμόσφαιρα της Γης ή ένας πλανήτης. Αντίθετα, τα νετρίνα είναι πολύ διεισδυτικά, τίποτα δεν μπορεί να τα σταματήσει ή να αλλάξει την πορεία τους. Αυτή η μεγάλη αρετή είναι ταυτόχρονα και η δυσκολία τους.

Καθώς οι αλληλοεπιδράσεις τους με την ύλη είναι πολύ σπάνιες, απαιτούνται ευαίσθητοι ανιχνευτές και μεγάλοι όγκοι νερού για τον εντοπισμό και την ανάλυση των νετρίνων. Για να αποκόπτεται μάλιστα η ενοχλητική κοσμική ακτινοβολία, οι συσκευές ανίχνευσης των νετρίνων τοποθετούνται στα βάθη της θάλασσας ή σε ορυχεία. Είναι λοιπόν συναρπαστικό, αλλά θα «δούμε» τα αστέρια σε υπόγειες στοές και στο βάθος της θάλασσας!

Γιατί τελικά τα νετρίνα είναι ένας «παράδοξος αγγελιοφόρος του Σύμπαντος»; Με ποιον τρόπο μπορούν να ανοίξουν ένα παράθυρο στον άγνωστο κόσμο του;

Το νετρίνο είναι περίπου ένα «φαντασματικό» σωμάτιο: Δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο, η μάζα του είναι απειροελάχιστη και επίσης είναι αφάνταστα διεισδυτικό. Ταξιδεύει ασταμάτητα, διαπερνά γαλαξίες και αστέρια, και έτσι δισεκατομμύρια νετρίνα φτάνουν κάθε στιγμή στη Γη από όλες τις κατευθύνσεις του ουρανού.

Ενώ όμως είναι περίπου ένα «τίποτα», το νετρίνο φαίνεται ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στην δομή και του Σύμπαντος, και στα βίαια φαινόμενα -όπως οι μεγάλες εκρήξεις αστεριών- που χαρακτηρίζουν την εξέλιξή του. Είναι λοιπόν προφανές το ενδιαφέρον των επιστημόνων να «αποκωδικοποιηθούν» με τα τηλεσκόπια Νετρίνο οι πληροφορίες που μεταφέρει.

Σε ποια φάση βρίσκονται οι προσπάθειες εγκατάστασης τηλεσκοπίου Νετρίνο ενός κυβικού χιλιομέτρου στη Μεσόγειο;

Οπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε να εγκαταστήσει στη Μεσόγειο ένα τεράστιο τηλεσκόπιο Νετρίνο, που θα περικλείει όγκο νερού ενός κυβικού χιλιομέτρου.

Τώρα μελετώνται από διεθνείς επιστημονικές επιτροπές οι τεχνικές λεπτομέρειες αλλά και η επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας. Αν όλα πάνε κατ ευχήν, σε μία δεκαετία από τώρα ένα τηλεσκόπιο Νετρίνο θα κατοπτεύει το Σύμπαν από τα βάθη της Μεσογείου. Θα είναι μια σημαντική στιγμή για την επιστήμη και τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Η Πύλος είναι ένας βασικός διεκδικητής;

Χάρη στο «πρότυπο» τηλεσκόπιο Νετρίνο που βυθίστηκε πριν από μερικά χρόνια στη θάλασσα της Πύλου και σε βάθος 4.000 μέτρων, η Ελλάδα πρωτοπόρησε στην προσπάθεια ανίχνευσης των νετρίνων από το κοσμικό Διάστημα. Η επική, λοιπόν, προσπάθεια του καθηγητή Λεωνίδα Ρεσβάνη και των συνεργατών του έδωσε το δικαίωμα στη χώρα μας να διεκδικεί σήμερα, και με πολύ ισχυρά επιστημονικά επιχειρήματα, την εγκατάσταση στην Πύλο και του τεράστιου ευρωπαϊκού εργαστηρίου που σχεδιάζεται.

Η εθνική λοιπόν υπερηφάνεια δίδει τώρα τη θέση της στην εθνική ευθύνη. Χρειάζονται συντονισμένες κινήσεις, σε πολιτικό αλλά και επιστημονικό επίπεδο, για να επιλεγεί η Πύλος -υπάρχουν κι άλλοι σοβαροί διεκδικητές- ως το σημείο εγκατάστασης του μεγάλου υποθαλάσσιου τηλεσκοπίου. Τούτο θα σημαίνει πολλά και σημαντικά για την ελληνική επιστήμη, αλλά και για την άλλη εκείνη «ανάπτυξη» που τόσο χρειάζεται ο τόπος.

ΝΕΑ ΒΗΜΑΤΑ
Οι μεγάλες εκπλήξεις που μας περιμένουν

Πόσα βήματα έχει κάνει η επιστήμη στην τεχνολογία των τηλεσκοπίων από το πρώτο τηλεσκόπιο που υπολογίζεται πως κατασκευάστηκε τον 17ο αιώνα;

Με αργά αλλά σταθερά βήματα τα τηλεσκόπια έχουν καλύψει σήμερα όλο σχεδόν το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα που μαθαίναμε στα σχολεία. Μέχρι όμως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα η αστρονομία είχε συγκεντρωθεί στο ορατό φως, που είναι ένα μικρό μόνο μέρος του. Καθώς όμως κατασκευάστηκαν τηλεσκόπια ικανά να ανιχνεύσουν ραδιοκύματα, ακτίνες Χ ή μικροκύματα, νέες και μεγάλες εκπλήξεις μάς περίμεναν: οι παλλόμενοι αστέρες, οι θερμοπυρηνικές εκρήξεις, η αρχέγονη ακτινοβολία μικροκυμάτων. Κάθε νέο «παράθυρο» στο Σύμπαν μάς αποκάλυπτε και ένα καινούργιο, συγκλονιστικό τοπίο του. Με την αστρονομία Νετρίνο θα εγκαταλείψουμε για πρώτη φορά το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Ποιος ξέρει, λοιπόν, τι θα δουν τα τεχνολογικά μας μάτια;

ΝΕΤΡΙΝΑ
Η κοινή καταγωγή με το αρχέγονο φως

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο σας βιβλίο, που έχει τίτλο «Συνομιλίες με το φως». Στις σελίδες του το ίδιο το αρχέγονο φως αφηγείται τη Γένεση και την Εξέλιξη του Σύμπαντος. Εχουν κάποια σχέση τα νετρίνα με την «ακτινοβολία μικροκυμάτων», που ονομάζετε αρχέγονο φως, και επίσης φθάνει από το κοσμικό Διάστημα στη Γη;

Η «ακτινοβολία μικροκυμάτων» ανακαλύφθηκε το 1965 και η ανακάλυψή της πράγματι σφράγισε την κοσμολογία και την αστροφυσική. Διότι ξεκίνησε τη μακρά της πορεία από την ίδια τη Γένεση του Σύμπαντος, που όπως πιστεύουμε σήμερα οφείλεται σε μια αδιανόητη Μεγάλη Εκρηξη πριν από 14 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Γι αυτό και την ονόμασα «αρχέγονο φως». Τα νετρίνα, από την άλλη, είναι απειροελάχιστα σωματίδια και είδαμε ότι απαιτούν διαφορετικούς τρόπους για την ανίχνευσή τους. Ενας μεγάλος αριθμός τους πρέπει, ωστόσο, να υπήρξε επίσης μάρτυρας της Γενέσεως του Σύμπαντος. Εχουν λοιπόν κοινή «καταγωγή» με το αρχέγονο φως και είναι πολύτιμα για να καταλάβουμε πώς γεννήθηκε και εξελίχθηκε το Σύμπαν.
Πηγή:Εθνος