Κάτι αλλάζει στη Μεσσηνία. Ας γίνουμε συμμέτοχοι στην Αλλαγή.

Του Σωτήρη Βαρελά
Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Πειραιά
Στρατηγικό Μάνατζμεντ Τουρισμού

Το φαινόμενο τουρισμός αποτελεί τη κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξης της Μεσσηνίας. Δεν είναι όμως αυτοτελής τομέας. Βρίσκεται σε αλληλεξάρτηση με την παραγωγή (προϊόντα και άλλες υπηρεσίες), με τον πολιτισμό και το περιβάλλον.

Έως σήμερα αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος του από τον εσωτερικό μαζικό τουρισμό ενώ ταυτίζεται, σχεδόν στο σύνολό του, με τον κλασικό παραθεριστικό τουρισμό (όπως άλλωστε συμβαίνει και με το σύνολο του ελληνικού τουρισμού), ο οποίος αξιοποιεί τα συμβατικά φυσικά πλεονεκτήματα, δηλαδή τον ήλιο και τη θάλασσα. Ως προς την επισκεψιμότητα παρατηρείται έντονη εποχικότητα τους μήνες Ιούλιο-Αύγουστο. Η Μεσσηνία αποτελεί ένα νέο ουσιαστικά προορισμό που βρίσκεται στη φάση των επενδύσεων και που λόγω των φυσικών, πολιτιστικών, διατροφικών χαρακτηριστικών της θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε κάθε είδους θεματικό εναλλακτικό τουρισμό.

Κάτι αλλάζει όμως στη Μεσσηνία και αυτή την αλλαγή πρόκειται να επιφέρουν δυο .........

μεγάλες επενδύσεις. Η μία είναι η έναρξη λειτουργίας σε λιγότερο από ένα χρόνο των integrated destination resort με την ονομασία Costa Navarino και η δεύτερη αλλαγή θα επέλθει με την πολυπόθητη λειτουργία του νέου εθνικού δρόμου Αθήνα-Τρίπολη-Καλαμάτα. Η λειτουργία του νέου δρόμου θα αυξήσει την επισκεψιμότητα κατά πολύ στο νομό μας και κορεσμένοι προορισμοί όπως το Ναύπλιο θα αποτελέσουν δεύτερη επιλογή μετά τη Μεσσηνία. Ήδη μεγάλο μέρος πολιτών οι οποίοι ζουν και εργάζονται σε περιοχές όπως Μεγαλόπολη και Αρκαδία επενδύουν στη Μεσσηνία.

Η μεγάλη όμως αλλαγή θα επέλθει από την επένδυση Costa Navarino που πρόκειται να λειτουργήσει σε λιγότερο από ένα χρόνο και θα αποτελέσει «προωθητική βιομηχανία» (propulsive industry) παροτρύνοντας έτσι την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας της Μεσσηνίας σε ολόκληρη τη ζώνη επιρροής της και θα συνεργήσει στην προώθηση της ανάπτυξης του συνόλου της περιοχής αλλά και στην αύξηση των εισοδημάτων. Το target group πελατών που απευθύνονται τα integrated resort είναι καινούργιο όχι μόνο για την περιοχή της Μεσσηνίας αλλά και γενικότερα για την Ελλάδα ως τουριστικό προορισμό. Οι σύγχρονοι επισκέπτες θα είναι αναζητητές εμπειρίας, που θα επιθυμούν να μάθουν κάτι νέο, να συμμετάσχουν στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και στον τοπικό τρόπο ζωής και θα χαίρονται για προσωπικά βιώματα τα οποία μπορούν να διηγηθούν σε φίλους και γνωστούς. Θα είναι κοινωνικοί, θα απολαμβάνουν την τοπική γνώση και τους θα επιδιώκουν πρόσδεση και διαδραστικότητα με τον τοπικό πληθυσμό. Τους αρέσει η περιπέτεια και ταξιδεύουν για να προκαλέσουν τον εαυτό τους, φυσικά, συναισθηματικά και πνευματικά. Περιηγούνται για να έχουν εμπειρίες περισσότερο των διαφορών και λιγότερο των ομοιοτήτων, αναζητώντας την αντίθεση και τη διαφορετικότητα από την καθημερινή τους ζωή. Πέραν όμως από τους ίδιους τους πελάτες της επένδυσης μεγάλο κύμα ξένων τουριστών πιο μεσαίου εισοδήματος θα επισκεφθεί τη Μεσσηνία από τη διαφήμιστική προβολή που ήδη διενεργεί η μονάδα στο εξωτερικό.

Θα έχουμε λοιπόν δυο διαφορετικές ομάδες υποψήφιων πελατών. Από τη μια μεριά θα υπάρχουν μαζικοί τουρίστες από το εσωτερικό κυρίως περιβάλλον οι οποίοι θα ενδιαφέρονται για κυρίως φθηνό τουρισμό και θα πηγαίνουν εκεί που θα βρίσκουν την καλύτερη τιμή. Από την άλλη μεριά -κι αυτή η ομάδα υποψήφιων πελατών θα διευρυνθεί ραγδαία λόγω της επένδυσης- θα υπάρχουν τουρίστες υψηλού εισοδήματος οι οποίοι θα αποτελούν την top elite των επισκεπτών μας. Για να ζήσουν την εμπειρία οι σύγχρονοι επισκέπτες δεν παραμένουν εντός resort αλλά θα θελήσουν να ζήσουν οι ίδιοι την αληθινή φύση της Μεσσηνίας, ώστε να μάθουν την ιστορία της, να γνωρίσουν το πολιτισμό και τη κουλτούρα της, εμάς τους Μεσσήνιους, τη Μεσσηνιακή κουζίνα κ.α. H ιστορία της Μεσσηνίας κρατάει εδώ και 4500 χρόνια, με πλήθος αρχαιολογικών χώρων και την Αρχαία Μεσσήνη να αποτελεί τη ναυαρχίδα της όλης προσπάθειας (Επικούριο Απόλωνα, ανάκτορα Νέστορα κ.α), κάστρα, μανιάτικους πύργους και ενεργά μοναστήρια να καλύπτουν κάθε ανάγκη σε πολιτιστικό, θρησκευτικό τουρισμό. Η τοπική μας κουζίνα και τα τοπικά μας προϊόντα που αποτελούν τον πυρήνα της Μεσογειακής διατροφής (ελαιόλαδο, σύκα, σταφίδα, τυρί σφέλα, παστέλι, κρασί) ανταποκρίνονται πλήρως στις γαστρονομικές, οινολογικές αναζητήσεις των τουριστών. Για όλα αυτά μπορεί ο καθένας να λάβει εύκολα πληροφόρηση από τη νέα πολύ καλή ιστοσελίδα της Νομαρχίας Μεσσηνίας για την οποία αξίζουν συγχαρητήρια στους υπεύθυνους.

Το ζητούμενο είναι τι θα κάνουμε εμείς οι πολίτες ώστε να οδηγήσουμε και τις αρχές του νομού μας σε μια νοοτροπία αριστείας. Θα καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στο ύψος των περιστάσεων; Θα καταφέρουμε να καταστήσουμε τη Μεσσηνία ένα προορισμό που θα ανταποκρίνεται στο τρίπτυχο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΠΟΙΟΤΗΤΑ;

Καταρχήν πρέπει στη Μεσσηνία να αποκτήσουμε σταδιακά τουριστική συνείδηση. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι ευθύνη όλων μας να ενεργοποιηθούμε και να συμμετάσχουμε χωρίς εξαιρέσεις στο έργο αυτό. Είναι σημαντικό όλο το κοινό και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς της Μεσσηνίας να κατέχουν τα ακόλουθα:
• Γνώση της Τουριστικής υποδομής και προβολής της Μεσσηνίας.
• Γνώση της Ιστορίας και του πολιτισμού μας
• Γνώση καλής συμπεριφοράς ευγένειας και σεβασμό προς στους επισκέπτες μας, στους εαυτούς μας, στους συνανθρώπους μας και το φυσικό μας περιβάλλον.
• Γνώση της Αγγλικής γλώσσας.

Πρέπει να μάθουμε να παρουσιάζουμε τη Μεσσηνία στους επισκέπτες μας με υπερηφάνεια και αγάπη και να αποφεύγουμε την δυσφήμηση και τις αλληλοκατηγορίες.
Πάντοτε να επιδιώκουμε να βοηθούμε τους επισκέπτες όταν ζητούν την βοήθεια μας.
• Με ευγένεια, χαμόγελο, πρόσχαρο τρόπο, με πνεύμα ειλικρίνειας και αγάπης προς τους επισκέπτες μας
• Να φροντίζουμε τη περιοχή μας να είναι πάντοτε καθαρή.
• Να σεβόμαστε το φυσικό περιβάλλον.
• Να προσφέρουμε όλες τις υπηρεσίες μας με Επαγγελματικότητα.

Πρέπει να βλέπουμε τους επισκέπτες που έρχονται στη Μεσσηνία σαν φιλοξενούμενους και σαν οικογενειακούς φίλους μας. Τότε θα έχουμε κάνει την πιο εγγυημένη και σίγουρη κερδοφόρα κοινωνικοοικονομική επένδυση του τόπου μας και θα έχουμε συμβάλλει στο στόχος μας που είναι να αυξήσουμε τους επαναλαμβανόμενους Τουρίστες. Όλα αυτά βέβαια χρειάζονται και τη στήριξη της πολιτείας η οποία με σεμινάρια θα εκπαιδεύσει τους πολίτες και τους εργαζόμενους στο στενό τουριστικό τομέα.

Μεγάλη είναι και η ευθύνη των καταστηματαρχών και των φορέων του νομού. Αναλογιστείτε τον τουρίστα που θα φαντάζεται τη Μεσσηνία ως ποιοτικό προορισμό της Μεσογείου και θα επισκεφθεί εστιατόρια που δε θα τηρούν καθόλου τους κανόνες υγιεινής και θα του προσφέρουν κακής ποιότητας φαγητό. Ας αναλογιστούμε τον τουρίστα που θα επισκεφθεί τα κάστρα και τους αρχαιολογικούς μας χώρους και θα τα βρει ερημωμένα, χορταριασμένα δίχως κάποιον να του μεταφέρει την ιστορία της περιοχής. Ας αναλογιστούμε τον τουρίστα (και τον κάτοικο βεβαίως) στη περιοχή της Πύλου που θα χρήζει άμεση υγειονομικής περίθαλψης και δε θα την έχει. Ας αναλογιστούμε τον τουρίστα που θα μπει στο ταξί για να μεταβεί στο προορισμό του, θα πάει στο εστιατόριο να παραγγείλει, στο κατάστημα με τα τοπικά προϊόντα και δε θα μπορέσει να συνεννοηθεί στην Αγγλική γλώσσα λόγω δική μας άγνοιας. Ας αναλογιστούμε τον τουρίστα που θα πέσει θύμα ενός κακού επαγγελματία που θα προσπαθήσει να κερδοσκοπήσει εις βάρος του. Να τον αναλογιστούμε αυτόν το τουρίστα γιατί αν του προσφέρουμε τέτοια εμπειρία δε θα τον ξαναδούμε.

Προκειμένου η Μεσσηνία να προχωρήσει σε περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη χωρίς τις παραπάνω αρνητικές επιπτώσεις αλλά και επιπτώσεις για το περιβάλλον και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών πρέπει οι φορείς μας να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα αναβάθμισης και κυρίως χάραξη ενός σωστού χωροταξικού σχεδιασμού που επιτελείται αυτή τη περίοδο. Θα χρειαστεί εντατικότερη έμφαση στα 6Α των τουριστικών προορισμών:
• Αξιοθέατα (Attractions)-φυσικά, τεχνητά, κληρονομιά, ειδικά γεγονότα
• Δυνατότητα πρόσβασης (Accessibility)-συμπεριλαμβανομένων όλων των συστημάτων μεταφοράς, τερματικά και οχήματα
• Εξυπηρετήσεις (Amenities)-συμπεριφορά, εγκαταστάσεις στέγασης και τομέα εστιάσεως, που πουλούν λιανικώς, άλλες τουριστικές υπηρεσίες
• Διαθέσιμα τουριστικά πακέτα (Available packages)-Προσχεδιασμένα τουριστικά πακέτα από τους μεσάζοντες τουριστικών υπηρεσιών
• Δραστηριότητες (Activities)-όλες οι δραστηριότητες διαθέσιμες στον προορισμό που οι πελάτες θα κάνουν κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους
• Βοηθητικές υπηρεσίες (Ancillary services)-υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται από τους τουρίστες όπως τα νοσοκομεία, οι τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, εφημεριδοπώλες, κ.λ.π.
Επίσης πρέπει να γίνει σταδιακή αλλά σύντομη, κατά το δυνατόν, μετάβαση από τον μαζικό, παραθεριστικό τουρισμό της παραλίας, (ο οποίος πάντως θα συνεχίσει να είναι ένα από τα βασικά μας προϊόντα), στο θεματικό - εναλλακτικό τουρισμό. Οι ειδικές μορφές τουρισμού, ιδιαίτερα οι ήπιες μορφές μπορούν να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στη σύνθεση και προσφορά μιας συνολικής εμπειρίας στον φιλοξενούμενο επισκέπτη. Πρέπει όμως να πάψουμε απλά να απαριθμούμε τις διάφορες εναλλακτικές μορφές τουρισμού και να τους προσδώσουμε συγκεκριμένο και ουσιαστικό περιεχόμενο καθώς τις εντάσσουμε σε ολοκληρωμένα προγράμματα. Μερικά μόνο από τα πρώτα άμεσα μέτρα που θα μπορούσαν να λάβουν είναι τα παρακάτω:

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ- ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

• Δημιουργία προτύπων και προδιαγραφών βασισμένα στη τοπική παραδοσιακή Μεσσηνιακή αρχιτεκτονική
• Χρήση ερωτηματολογίων ιδεών και παραπόνων βάσει των οποίων θα ανακαινίζουν τακτικά τα καταστήματα και θα αλλάζουν τις διαδικασίες τους
• Λειτουργία βάσει των προτύπων διασφάλισης ποιότητας ISO 9000:2001 και HACCP
• Χρήση νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας (Geografical Information Systems (GIS), RFID, e-procurement, e-Marketing, e-Ticketing, Application Service Providers, VoIP, Customer Relationship Management, self-service kiosks, e-learning, mobile commerce, knowledge management systems, ERP, e-recruitment) και εκμετάλλευση της Ψηφιακή Ενίσχυση των Τουριστικών Επιχειρήσεων μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση» (ΕΣΠΑ 2007-2013) που λαμβάνει μέρος αυτή τη περίοδο.
• Χρήση αποκλειστικά της Μεσσηνιακής μας κουζίνας και των τοπικών μας προϊόντων.
• Συνεργασία με τους τοπικούς γυναικείους συνεταιρισμούς.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
• Βελτίωση των εγκαταστάσεων των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων
• Έργα υποδομής για εύκολη προσβασιμότητα στους χώρους
• Χρήση βοηθητικών χώρων όπως τουαλέτες και αναψυκτήρια
• Πρόσληψη ξεναγών και εγκατάσταση μικρών οπτικοακουστικών σταθμών που θα προσφέρουν εικονική ξενάγηση στον επισκέπτη
• Κοινές πολιτιστικές δραστηριότητες μεταξύ αρχαίου και μοντέρνου πολιτισμού. Για παράδειγμα μερικές από τις παραστάσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού να λαμβάνουν μέρος στο χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης (πρόσφατη πρόταση του καθηγητή κ. Θέμελη)
• Διοργάνωση πρότυπων εκδηλώσεων που θα συνδυάζουν την πολιτιστική μας κληρονομιά με καλαίσθητο τρόπο. Για παράδειγμα ένα Ποιοτικό Πανηγύρι όπου θα προσφέρονται τοπικά εδέσματα, θα μαθαίνουν τους επισκέπτες πως φτιάχνουν τα τοπικά εδέσματα, θα ακούγονται τοπικά μουσικά ακούσματα με επαγγελματισμό στα πρότυπα των Γιορτών Λαδιού και Σύκου
• Ενίσχυση των ήδη διενεργούντων εκδηλώσεων. Για παράδειγμα η αναπαράσταση της 23ης Μαρτίου και η Ναυμαχία του Ναβαρίνου να λάβουν χαρακτήρα που τους αρμόζει όπως η έξοδος του Μεσολογγίου και η ανατίναξη της αρμάδας των Σπετσών.

ΤΑΞΙ-ΛΕΩΦΟΡΕΙΑ

• Τοποθέτηση ευκρινών πινάκων και αφισών στους χώρους στάθμευσης ταξί και λεωφορείων στο αεροδρόμιο και τους υπόλοιπους σταθμούς προσέλευσης τουριστών με πληροφόρηση σχετικά με το κόστος αποσκευών, αφετηρίας και κούρσας προς ένα αριθμό κύριων προορισμών
• Εκπαίδευση οδηγών με πολυτελή ταξί για την ξενάγηση των επισκεπτών στα πρότυπα των ταξί μεγάλων Αθηναϊκών ξενοδοχείων
• Χρήση συγκεκριμένου CD σε ταξί και λεωφορεία όπου θα παρέχονται πληροφορίες για την ιστορία της Μεσσηνίας, την πολιτισμική μας κληρονομιά κ.α.
• Λειτουργία γραμμής sight-seeing λεωφορείων για τους κυριότερους αρχαιολογικούς πολιτισμικούς προορισμούς.

ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ

• Επιβολή σημαντικών κυρώσεων σε περιπτώσεις αισχροκέρδειας και διενέργεια τακτικών ελέγχων από την Τουριστική Αστυνομία της οποία ο ρόλος πρέπει να αναβαθμισθεί
• Σύμβαση όλων των καταστημάτων με τράπεζες για πληρωμή μέσω πιστωτικών καρτών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των τουριστών
• Επιβολή περιορισμών στη λειτουργία και ανάπτυξη τουριστικών επιχειρήσεων όσον αφορά την ανεξέλεγκτη δόμηση και σήμανση, περιβαλλοντική ρύπανση, ηχορύπανση κτλ.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

• Δημιουργία τοπικής καμπάνιας για την ενίσχυση της τουριστικής συνείδησης των κατοίκων και επιχειρηματιών του τουρισμού και την προστασία της Μεσσηνίας από κάθε μορφής ρύπανσης.
• Εκπαίδευση επιχειρηματιών του τομέα της φιλοξενίας σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού, τουριστικού marketing, έρευνα αγοράς κτλ
• Εντονότερη εκμάθηση όλων των εργαζομένων και των εμπλεκόμενων στο τουρισμό με τη χρήση της Αγγλικής γλώσσας και των νέων τεχνολογιών.
• Παροχή ενίσχυσης σε φοιτητές και ερευνητές του τουρισμού που θα μελετήσουν τη περιοχή της Μεσσηνίας.

Τέλος για να επιτευχτεί η επιδιωκόμενη τουριστική ανάπτυξη της Μεσσηνία και η ανάδειξη της ως τον πιο ποιοτικό προορισμό της Μεσογείου πρέπει να δημιουργηθεί ένας Οργανισμός Διαχείρισης Προορισμού (Destination Management Organisation ή DMO). Ο DMO θα καλύψει την ανάγκη για κεντρικό σχεδιασμό:

• αντιμετώπιση εσωτερικών προβλημάτων
• ποιότητα παρεχομένων υπηρεσιών
• περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα
• ανθρώπινο δυναμικό κοκ.
• αντιμετώπιση ανταγωνιστικών πιέσεων
• σχεδιασμός μελλοντικής πορείας
Ο DMO θα αποτελεί συνεργατικό φορέα που θα επιδιώκει τη σύμπραξη όλων των
δημοσίων και ιδιωτικών φορέων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και ανταγωνιστικός ως προς την παροχή υπηρεσιών για εξασφάλιση εσόδων από τον ιδιωτικό τομέα και από εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα. Η διάθρωση του DMO θα αποτελείται από τις τρεις παρακάτω εμπλεκόμενες ομάδες:
1. Στελεχιακή Ομάδα DMO- εξειδικευμένο επιστημονικό Προσωπικό
2. Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής- ΝΕΤΠ (Ολομέλεια + Ομάδες Εργασίας)
3. Product Clubs (π.χ. CVB)

Αυτή η επερχόμενη αλλαγή μας αφορά όλους τους Μεσσήνιους και πρέπει να ανταποκριθούμε στην ευκαιρία και την ευθύνη ώστε να καταστήσουμε όλοι μαζί τη Μεσσηνία τον πιο ποιοτικό προορισμό της Μεσογείου. Ας γίνουμε συμμέτοχοι στην Αλλαγή.